Este 1 de decembro, conmemóranse 42 anos desde o inicio da pandemia do VIH, que afectou a máis de 88 millóns de persoas en todo o mundo, causando a morte de 42 millóns. En España, desde 1984, diagnosticáronse 90.275 casos de SIDA, con 61.000 falecementos, a maioría antes da chegada dos tratamentos antirretrovirais (TAR) en 1996.
Hoxe en día, os tratamentos antirretrovirais (TAR) son altamente eficaces e ben tolerados, permitindo ás persoas vivir con VIH (PVVIH) con carga viral indetectable, o que significa que non poden transmitir a infección. En 2023, menos persoas contraeron o VIH a nivel mundial que en calquera outro ano desde os anos 80, con 31 millóns de persoas en tratamento. Con todo, 10 millóns aínda carecen de acceso a TAR e rexistráronse 1,3 millóns de novas infeccións, principalmente en países con recursos limitados.
En España, diagnosticáronse 3.196 novos casos en 2023, cun 8% das PVVIH descoñecendo o seu estado. A maioría das novas infeccións (55%) producíronse en relacións homosexuais non protexidas, seguidas de relacións heterosexuais (25,7%). En Galicia, entre 2004 e 2023, notificáronse 3.385 novos diagnósticos, cunha incidencia anual de 6,15 casos por cada 100.000 habitantes, por baixo da media nacional.
No caso da provincia de Ourense, desde 2004 rexistráronse 351 casos de infección por VIH, con só 12 novos casos en 2023. Actualmente, 590 pacientes reciben TAR no Hospital Universitario de Ourense, mentres que en toda Galicia son 5.100, cun custo anual en antirretrovirais de 34 millóns de euros.
Desafíos e retos pendentes
1. Diagnóstico tardío: Unha porcentaxe significativa dos diagnósticos aínda é tardío, especialmente en infeccións por relacións heterosexuais. É crucial fomentar o diagnóstico precoz para iniciar o tratamento a tempo.
2. Meta ONUSIDA 95-95-95: Para acabar coa epidemia, é necesario diagnosticar ao 95% dos infectados, tratar ao 95% dos diagnosticados e lograr que o 95% teña carga viral negativa. Este obxectivo segue sendo un desafío global.
3. Educación e prevención: Aínda que a profilaxe preexposición (PrEP) está dispoñible en España desde 2016, a súa adopción avanza lentamente. En Ourense, 45 persoas están baixo esta profilaxe, unha cifra en aumento. Con todo, é vital acompañar a PrEP con educación sobre o uso do preservativo para previr outras infeccións de transmisión sexual (ITS), que aumentaron significativamente nos últimos anos.
4.S uperar o estigma: Aínda que se avanzou na aceptación social, as persoas con VIH seguen enfrontando discriminación laboral, social e familiar, o que afecta a súa calidade de vida.
Un chamado á acción
O Día Mundial da SIDA 2024 lembra que, aínda que os avances científicos han transformado o VIH dunha enfermidade mortal a unha crónica, aínda queda moito por facer. A educación sexual, a promoción do uso do preservativo, o acceso universal ao tratamento e a loita contra o estigma son fundamentais para alcanzar un futuro libre de VIH.
