O Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC) reúne estes días, como entidade coordinadora, en Santiago de Compostela, a os 15 socios do proxecto “Soil@wineresidues”, que se inicia baixo o cofinanciamento da Unión Europea a través do Programa de Cooperación Territorial do Espazo Suroeste Europeo (Sudoe).
O proxecto, que conta cun orzamento superior ao millón e medio de euros, ten unha duración de tres anos e o seu obxectivo é abordar a deterioración da saúde e calidade dos chans do sector vitivinícola de España, Portugal e as rexións francesas de Nova Aquitania, Occitania e Auvernia. “Estas zonas engloban unha rexión posuidora da maior superficie de viñedo da Unión Europea, a maior produtora de viño do mundo. Con todo, o seu sector vitivinícola enfróntase á deterioración de a saúde/calidade dos seus chans, a a xestión inadecuada dos residuos lignocelulósicos xerados (raspón, bagazo, follas, ramas e froitos descartados) e a a dependencia e impacto de os agroquímicos sintéticos como pesticidas e fertilizantes. Neste sentido, o proxecto busca avanzar cara a un modelo produtivo baseado en a economía circular. A través de a combinación de varios enfoques tecnolóxicos, propoñemos o aproveitamento ecoeficiente in situ (sen desprazamento a unha planta de tratamento) dos residuos lignocelulósicos xerados nas viñas para mellorar a saúde/calidade dos seus chans, desenvolver produtos comerciais e obter enerxía renovable”, avanza Juan José Villaverde, científico titular do CSIC na MBG, quen exerce como investigador principal e coordinador do proxecto.
O equipo de investigación está formado por entidades de España, Portugal e Francia (MBG, Aeris, Adegas Paco & Lola, Fundación Juana de Vega, Mancomunidade do Salnés, Association pour l’Environnement et a Sécurité en Aquitaine, Vinovalie, Comunidade Intermunicipal do baixo Alentejo, Sociedade Agrícola de Monte Novo e Figueirinha e as universidades de Vigo, Santiago de Compostela, Autónoma de Barcelona, Clermont Auvergne, Aveiro e Lisboa).
Por parte do CSIC participa o grupo Bioquímica e Calidade de Chans da MBG, que centra o seu labor desde hai décadas no estudo da calidade do chan e dos efectos que teñen sobre ela os procesos de degradación e as prácticas de conservación e recuperación. Cabe destacar a súa experiencia de máis de 40 anos na valorización e aproveitamento de diversos residuos orgánicos con a finalidade de aumentar a produción vexetal e/o restaurar áreas degradadas (contaminación, incendios forestais).
“O proxecto conta con 15 socios beneficiarios e 92 asociados relacionados transversalmente co sector vitivinícola destes tres países, o que permitirá tomar decisións a escala territorial nos distintos viñedos con características similares, transferir e capitalizar os resultados a nivel transnacional mediante unha xestión máis holística das viñas na zona suroeste europea, mellorar o desenvolvemento das zonas rurais mediante o uso eficaz de os recursos e capacidades produtivas das súas industrias, atraendo así capital humano e aumentar tanto a competitividade como a resiliencia do sector vitivinícola fronte ao cambio climático e futuras crise”, destacan desde a MBG.
“Só mediante iniciativas deste tipo, que implican aos principais actores do sector do viño, administracións públicas, centros de investigación e educación, empresas tecnolóxicas, consumidores e sociedade en xeral, pódese alcanzar a implantación efectiva de modelos de economía circular e ecoeficiencia, que conleven un manexo adecuado do chan vitivinícola e a revalorización e aproveitamento de os residuos lignocelulósicos xerados nas viñas”, apunta Villaverde, quen desenvolve a súa carreira investigadora ao redor de as tecnoloxías ambientais con capacidade para mellorar a xestión ecoeficiente e asistida por biorefinación dos sistemas agroforestais.
Fases do proxecto
Estes días reúnese por primeira vez o consorcio na sede da MBG en Santiago de Compostela e no Centro de Supercomputación de Galicia (Av. de Vigo, s/n. Campus Vida) para o denominado “kick off meeting”, encontro para xestionar a execución da investigación.
Mañá terá lugar a presentación oficial do proxecto nun evento híbrido presencial e online e contará coas intervencións de Rafael Zas, director de MBG; SabelaFole, vicepresidenta de a Mancomunidade do Salnés; Óscar Prado; directorde Aeris Tecnoloxías Ambientales e Juan José Villaverde, investigador principal e coordinador científico do proxecto. No evento en liña, que terá lugar o 2 de xullo, participarán tamén os 92 socios asociados do programa.
O proxecto levará a cabo durante os seus tres anos de execución dúas actividades piloto interconectadas. Por unha banda, prevese o deseño, desenvolvemento e construción dun prototipo de fermentador en estado sólido que permitirá obter en poucos días e nas propias adegas emendas con acción, por exemplo, bioestimulante e/o biopesticida a partir dos residuos lignocelulósicos. “Deste xeito diminuiremos o uso de insumos sintéticos tales como pesticidas e fertilizantes. Ademais, estudaremos como estas emendas afectan as propiedades do chan e aos microorganismos que o habitan. Entender o seu efecto sobre o sistema edáfico será clave para desenvolver emendas adaptadas a cada tipo de chan e proceder á xestión sostible e ecoeficiente dos chans vitivinícolas”, explican desde o equipo de investigación.
Por outra banda, o proxecto contempla o fraccionamento dos residuos lignocelulósicos vitivinícolas a través de procesos de biorefinación, o desenvolvemento de novos produtos de alto valor engadido enfocados á industria alimentaria, farmacéutica e cosmética, e a obtención biogás como enerxía renovable.