As evidencias materiais do chamado castro das Quintas coinciden coas trazas dunha fortificación medieval que non pode ser outra que o Castelo de Cabreira. Trátase dunha edificación relacionada coa rede de fortalezas do entorno do século X que, xunto co Castelo de Lobarzán, configuraron a rede de poboamento e urbanismo primixenio do Val de Monterrei. Así se daba a coñecer na mañá do 5 de novembro no Museo Claustro Mercedario de Verín nun acto no que participaban investigadores da Universidade de Vigo e representantes do Concello de Verín.
Nesta presentación contábase coa decana da Facultade de Historia do Campus de Ourense da Universidade de Vigo, Susana Reboreda; con Beatriz Comendador, coordinadora e investigadora do Grupo de Estudos de Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio e profesora de Prehistoria da Universidade de Vigo; Víctor Rodríguez Muñiz, arqueólogo e membro da área de Historia Medieval da Uvigo; Nieves Amado Rolán, arqueóloga e investigadora; Andrés Diz Domínguez, estudante de grao en Xeografía e Historia da Uvigo; e máis o alcalde e o tenente de alcalde de Verín, Gerardo Seoane e Diego Lourenzo, respectivamente.
A zona na que se produciu o achado, denominada o Pozo do Demo, é ademais unha impresionante paraxe natural, con mestura de vexetación autóctona mediterránea e atlántica, un lugar de ocio e sendeirismo usado polos veciños de Verín e contorna como área de recreo, cunha forte implicación emocional.
Séculos atrás, a terra de Baroncelli estaba dividida nas subterras de Cabreira, Lobarzana e Souto Vermud, vertebradas por dous castelos: os de Cabreira e Lobarzán. Na historiografía da comarca de Monterrei, o Castelo de Cabreira ou Capraria, contaba con moi poucas citacións, sendo un gran descoñecido para a poboación da bisbarra, e moito menos coñecido que o de Lobarzán.
O grande movemento asociativo e cultural da comarca nos últimos anos e a curiosidade de coñecemento da mesma, incitou a varias persoas á busca dos restos do descoñecido castelo da Cabreira. Así foi como os veciños da comarca, membros de varios colectivos culturais, Andrés Diz Domínguez (estudante de Historia da UVIGO) e Nieves Amado Rolán (arqueóloga) se implicaron activamente na busca do castelo, e despois de moitas visitas a lugares diferentes, durante varios anos, concluíron que as evidencias materiais do castro das Quintas coincidían coas de unha fortificación medieval que non podía ser outra máis que o Castelo de Cabreira.
Xa neste ano de 2019, durante as prospeccións levadas a cabo no proxecto do Castelo de Lobarzán, o arqueólogo Víctor Rodríguez Muñiz, acompañado polos mesmos, tamén confirmou a localización do Castelo de Cabreira no Pozo do Demo.
As evidencias materiais do castelo son escasas, pero o seu emprazamento é impoñente na paisaxe de rochedos descarnados de granito. Tería defensas naturais polos catro puntos cardinais, sendo máis feble polo sur, mentres que polo norte e leste o formidable e profundo canón do regato das Quintas resulta inexpugnable, así como polo oeste, coa vertente de altísimos escarpas, controlando a vista de todo o val de Monterrei case ata o Val de Laza. Controlaría o territorio ao norte, leste e oeste, mentres que ao sur estaría tapado e resgardado polo Monte Maior. Neste senso pode dicirse que “está onde tiña que estar”, xa que as terras ao sur do castelo de Cabreira estaban inseridas na terra da Lobarzana, e por tanto capitaneadas polo veciño Castelo de Lobarzán.
Tanto Diego Lourenzo como Gerardo Seoane destacaron a importancia deste descubrimento que mostra a “historia do noso val, axúdanos a comprender a importancia xeográfica e política que representaba esta zona e nos permite dar a coñecer algo que forma parte da nosa identidade e de nós mesmos”. O alcalde xa anunciou que o Concello de Verín realizará o vindeiro ano unha intervención arqueolóxica, en colaboración coa Universidade de Vigo, baixo o amparo do actual convenio marco entre as dúas institucións, co obxectivo de investigar e coñecer mellor estas evidencias arqueolóxicas, e valorizar o conxunto.
Fotos: Concello de Verín.
