A Misión Biolóxica de Galicia (en Pontevedra) vén de presentar o Grupo Operativo “Oliveiras de Galicia”, cuxo labor é, por unha banda, poñer a punto e optimizar a gran escala técnicas ad hoc para multiplicación mediante estaquillado clásico e micropropagación in vitro, de 11 variedades únicas de oliveiras autóctonas galegos, e, por outra banda, sentar as bases para iniciar estudos comparativos sobre o comportamento agronómico destas variedades en plantacións experimentais situadas en diferentes puntos de Galicia.
O acto tiña lugar o pasado venres 26 de abril coas intervencións de Rafael Zas Arregui, director da Misión Biolóxica de Galicia; Manuel López Luaces, xefe da área de Formación, Innovación e Investigación Agraria de AGACAL (Xunta de Galicia) e Enrique Sáez Ponche, presidente da Fundación Juana de Vega.
A continuación, desenvolveuse a parte técnica da xornada, dirixida ao sector produtivo. Este bloque contou coas intervencións de Carmen Martínez (MBG), Margarita Fraga (CULTIGAR), Alfonso Ribas (FJDV) e Manuel Ribeiro (Xunta de Galicia), e que concluíu cunha visita aos invernadoiros e parcelas cultivadas con oliveira autóctona.
O Grupo Operativo “Oliveiras de Galicia”
Está financiado con 179.652,68 euros pola convocatoria 2023 das Axudas para a execución de proxectos innovadores dos Grupos Operativos da Asociación Europea da Innovación (AEI), cofinanciadas co Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (FEADER) no marco do Plan Estratéxico da Política Agraria Común (PEPAC) 2023-2027.
Supón un paso máis no estudo do oliveiral galego e as súas variedades, liña de investigación iniciada no ano 2012 polo grupo Viticultura, Oliveira e Rosa (VIOR) da Misión Biolóxica de Galicia (Consello Superior de Investigacións Científicas) no marco do proxecto Inngal-Agromarsalud GAliat 6+7), financiado polo Centro para o Desenvolvemento Tecnolóxico e Industrial (CDTI).
Entre 2017 e 2023, as investigacións desenvolvéronse co apoio duns 350.000 euros procedentes de fondos propios da Fundación Juana de Vega. Desde a entidade destacan que, “en particular, estes recursos foron investidos moi eficientemente, @teniendo en cuenta o gran e intenso traballo de prospección e caracterización que hai detrás”.
“Entre os fitos que alcanzamos ata o momento, figura a identificación e descrición unhas 20 variedades autóctonas, a aprobación previa de dúas delas na lista de conservación (Brava galega e Mansa galega) e o inicio do rexistro na lista de variedades comerciais de 11 a través da Oficina Comunitaria de Variedades Vexetais (OCVV)”, explica Carmen Martínez Rodríguez, xefa do grupo VIOR.
“En canto ás 11 variedades de oliveira autóctonas de Galicia, a comparación dos seus perfís moleculares e as súas características botánicas coas descricións e os perfís que aparecen na bibliografía ou en diferentes bases de datos, permitiu concluír que son distintas ás descritas noutros lugares do mundo. Por iso, hai xa un tempo iniciouse o proceso de rexistro de nove cos nomes: Brétema, Carapucho, Carmeliña, Folgueira, Maruxiña, Susiña, Hedreira, Xoana e Santiagueira ás que se irán engadindo outros nomes proximamente”, engade a investigadora do CSIC.
“O eco destes traballos e o recoñecemento oficial de Brava Galega e Mansa Galega ten sido o espaladarazo para unha nova xeración de novos agricultores, que tenta, desde hai uns anos, recuperar estas zonas olivareras multiplicando as vellas oliveiras existentes á súa ao redor, ou mesmo introducindo variedades foráneas como Arbequina e Picual, que non están adaptadas ás características particulares de chan e clima do Noroeste de España”, aseguran dende o grupo.
“A demanda de planta de variedades de oliveira autóctona galego é tan elevada na actualidade que a propagación por estaquillado clásico non é capaz de fornecer ao mercado á velocidade necesaria, coa dificultade engadida que mostran ao enraizamento algunhas destas variedades”, explica Carmen Martínez, quen engade que “a través deste Grupo Operativo estamos a abordar de forma paralela estes dous sistemas de multiplicación para acelerar tempos”, apunta.
O grupo, que desenvolverá o seu labor ata setembro de 2026, prevé que cos seus resultados alcáncese un salto tecnolóxico na obtención de plantas enraizadas ademais da transferencia de coñecemento ao sector produtivo e á cadea de valor do oliveiral galego.
O proxecto articúlase como un consorcio liderado pola Fundación Juana de Vega e participado pola Misión Biolóxica de Galicia (CSIC) e as empresas Ouro de Quiroga (Lugo) e Oliveiral da Concordia (Valga, Pontevedra). Como entidade colaboradora, a Axencia Galega dá Calidade Alimentaria (AGACAL) da Xunta de Galicia.
Entre os seus obxectivos, ademais da optimización dos procesos de multiplicación de material vexetal, figura a comprobación da adaptación ás condicións reais de cultivo en campo das plantas de oliveira procedentes dos dous tipos de multiplicación; o aproveitamento das variedades de oliveira autóctona galego; a recuperación a medio prazo de terras agrarias actualmente abandonadas en moitas zonas de Galicia pola falta de alternativas, pero que reúnen as condicións adecuadas para o cultivo da oliveira ou a recuperación do oliveiral galego actualmente esquecido, pero que tivo gran importancia e extensión en séculos pasados.
