A “Paisaxe Cultural da Auga da Ribeira Sacra” (Ourense e Lugo) é a nova candidatura elixida polo Consello de Patrimonio Histórico para formar parte da Lista de Patrimonio Mundial da UNESCO. A candidatura española será presentada ante o organismo internacional en febreiro de 2025 e a súa inclusión será discutida na seguinte reunión do comité se avaliación da UNESCO en 2026.
A decisión foi adoptada hoxe na 94ª Reunión do Consello de Patrimonio Histórico, celebrada no Museo Insular da Palma. O encontro, que clausura esta tarde o secretario de Estado, Jordi Martí, foi presidido polo director xeral de Patrimonio Cultural e Belas Artes do Ministerio Cultura, Isaac Sastre de Diego, coa participación de todas as comunidades autónomas. Na xuntanza tamén estivo Román Rodríguez, conselleiro de Cultura en funcións, acompañado pola directora xeral de Patrimonio Cultural, Mª del Carmen Martínez, e os técnicos do equipo redactor.
A candidatura, que xa foi presentada en 2020, finalmente foi retirada tras os informes previos de ICOMOS e foi elaborada baixo un novo enfoque. Nesta ocasión, definiuse como valor excepcional único a relación que se estableceu durante séculos entre unha paisaxe abrupta, esculpido pola auga, e os seus poboadores.
A Ribeira Sacra, catalogada como Ben de Interese Cultural na categoría de ‘paisaxe cultural’, é a paisaxe simbólica máis occidental da Europa continental. Localizado no territorio dos canóns fluviais situados na confluencia dos ríos Sil e Miño, é o paradigma dunha cultura hídrica da que se conservan pegadas das súas máis de mil cincocentos anos de ocupación continuada.
Abadías, mosteiros e igrexas son testemuño das comunidades que durante séculos transformaron á súa medida a paisaxe para convertelo nun medio de vida. Terrazas de cultivos, a parcelación e organización territorial medieval, así como variados enxeños asociados á auga de todas as épocas como fontes, canles, pontes, muíños, fábricas de luz ou encoros hidroeléctricos, son exemplo deste aproveitamento do territorio e a autosuficiencia enerxética de cada momento.
Os costumes seculares e prácticas de gobernanza do territorio, topónimos, dialectos, mitos e lendas recollen e conservan esta vinculación coa auga e a paisaxe marcada polo illamento e a autosuficiencia.
“En Galicia nunca deixamos de crer nas posibilidades da Ribeira Sacra e esta é, sen dúbida, unha moi boa nova para todos porque poñer en valor e protexer este territorio é algo que asumimos como un gran reto de país”, sinalaba o conselleiro de Cultura en funcións, Román Rodríguez. Neste senso, agradeceu o apoio unánime do Estado e as comunidades autónomas e lembrou que o aprazamento estratéxico aproveitouse para “reformular, fortalecer, mellorar e ampliar a candidatura co fin de acreditar con toda a forza os valores excepcionais cos que conta este territorio”, sinalaba.
Por outra banda, o conselleiro en funcións aproveitou a ocasión para felicitar a todos os técnicos, axentes, concellos, deputacións e entidades implicadas “polo tremendo esforzo feito desde o ano 2017, cando se puxo en marcha a candidatura” e, nomeadamente, desde o aprazamento de 2021. “Foi un gran traballo que asumimos como un proxecto colectivo e que agora, debemos continuar para seguir colleitando froitos”, precisou.
Pola súa banda, o presidente da Deputación de Ourense, Luis Menor, expresaba a súa satisfacción pola aprobación da candidatura da Ribeira Sacra a Patrimonio Mundial da Unesco, proposta aceptada por unanimidade esta mañá na reunión do Consello do Patrimonio Histórico Español. “A Ribeira Sacra ten todos os requisitos para ser Patrimonio da Humanidade e Ourense necesita destas oportunidades”, ao tempo que se mostra confiado en que “agora si vai chegar esta declaración”, comentaba
Menor aseguraba ter constancia “do traballo ben feito polos responsables desta candidatura”, ao tempo que considera que a proposta da Ribeira Sacra para esta distinción sae moito máis reforzada que nas xestións realizadas no 2021. Se para Galicia é importante esta declaración, pois se sumaría ás catro distinción materiais e unha inmaterial, “para Ourense e a provincia sería magnífico contar cunha distinción destas características na parte do territorio que nos corresponde, tratándose dun dos xeodestinos preferidos polos visitantes”, engadía.
Vindeiros pasos
Tras este primeiro paso, a candidatura da Ribeira Sacra pasará a ser a proposta de España para a súa remisión a Unesco e a posterior avaliación no Comité do Patrimonio Mundial coa vista no 2026.
Ao longo deste ano, o equipo técnico redactor, en colaboración co Ministerio de Cultura, deberán completar o expediente desde o punto de vista formal co fin de cumprir coas directrices operativas da Unesco. Posteriormente, o informe será presentado no Centro de Patrimonio Mundial da Unesco, localizado en París, en febreiro de 2025 para a súa avaliación polos órganos.
