Dende a antigüidade a lousa ten sido utilizada como material construtivo. E así o demostran os achádegos arqueolóxicos de zonas como Valdeorras. Dende entón o seu mantívose e, co paso dos séculos, ten ido evolucionando. No valor do patrimonio industrial da lousa pon o foco a comunicación que o investigador Víctor Cárdenes, doutor en Xeoloxía, presentaba recentemente nas 25ª Jornadas Internacionais de Patrimonio Industrial, que se celebraba en Xixón do 27 ao 30 de setembro baixo o lema “Un futuro para o noso pasado”.
O título deste traballo era “Desenvolvemento do patrimonio da industria da lousa para cubertas: pasado, presente e futuro”, asinado por Cárdenes (Departamento de Xeoloxía, Universidad de Oviedo), xunto a Carlos Tejerizo (Grupo de Investigación en Arqueoloxía Medieval, Patrimonializacion e Paisaxes Culturais, Universidade do País Vasco).
“A lousa para cubertas é unha rocha natural que vén empregando en edificación desde, polo menos, a época do Imperio Romano. Existen indicios de fabricación e transporte de lousa para cubertas en Galicia, Gales ou Alemaña, datados entre os séculos I e IV D.C. Durante a Idade Media e a Idade Moderna, o uso desta rocha estaba restrinxido aos grandes edificios, tales como catedrais e castelos, sendo un signo de prestixio e nobreza. Non foi ata a chegada da Revolución Industrial, ao redor da segunda metade do século XVIII, cando a mecanización das canteiras permitiu un incremento drástico na produción que popularizou o emprego da lousa en construción. Isto fixo que as comunidades locais das zonas louseiras crecesen e fosen importantes centros económicos”, explican os autores da comunicación.
Xa no século XX, a chegada e as crises económicas posteriores, levaron a que “esta industria entrase en declive, ata os anos 60, cando a irrupción da lousa española forzou o peche das grandes explotacións europeas. É neste momento cando as últimas explotacións abandónanse definitivamente, quedando as fábricas, canteiras e minas relegadas ao esquecemento. Con todo, todo este patrimonio cultural, social e industrial foi sendo rescatado do esquecemento e posto en valor na maioría dos países”, proseguen os investigadores.
Nesta comunicación cítanse os “exitosos casos do Norte de Gales, hoxe en día declarado Patrimonio da Humanidade pola Unesco, o maior recoñecemento deste tipo que se pode obter, e o Roteiro da Lousa da República Checa, que se basea no museo e centro de interpretación de Budisov, e a mina visitable de Flaschar. En España, as actuacións encamiñadas a salvagardar o patrimonio industrial da industria da lousa son incipientes, aínda que nos últimos anos algunhas administracións locais han manifestado intencións respecto diso”.
Os autores deste traballo, presentado en Xixón, resaltan “o potencial do patrimonio industrial da lousa como elemento para revalorizar antigas zonas mineiras, así como activador da economía local ao impulsar un modelo de turismo baseado neste patrimonio”.
As 25ª Xornadas Internacionais de Patrimonio Industrial teñen sido organizadas pola INCUNA, Asociación de Arqueoloxía Industrial. Desde a súa fundación en Asturias en 1999, INCUNA (Industria, Arqueoloxía, Natureza) enfoca os seus esforzos no estudo, conservación, preservación e valorización do Patrimonio Industrial, na mesma liña que outras organizacións e asociacións mundiais. Ademais das xornadas anuais, esta entidade edita e publica na actualidade dúas coleccións de monográficos sobre distintos aspectos relacionados co Patrimonio Industrial, Los ojos de la Memoria e La Herencia Recuperada
