Pode un tomar con humor calquera cousa ou sucedido, por grave que sexa? Pode un rir ou facer rir con algo tan humanamente inhumano como unha guerra, o enfrontamento armado contra un semellante no campo de batalla, os dun uniforme contra os do outro? Pode explicarse unha ditadura e as súas consecuencias como se fose unha farsa? Claro que si, no escenario todo é posible.
Miguel Gila foi mestre do humor absurdo sobre o asunto bélico, aínda mantemos na retina a súa imaxe con uniforme de campaña chamando por teléfono ao inimigo para preguntarlle a que hora ía comezar a batalla, se non podían retrasar o ataque previsto pois a esa hora non lles viña ben aos do seu bando. Porque máis aló da linguaxe bélica e das soflamas de combate (lamentablemente aínda presentes no momento actual da historia da civilización), os que forman a tropa teñen en común tantas cousas que ningunha orde disparatada poderá destruír o que de rutinaria realidade bule nas súas cabezas e os sentires e o latexo vital de cada un, máis alá do uniforme e da bandeira.
Gargallada Teatro escolle este rexistro de humor e crítica social para presentar a peza en dous actos titulada “Crónica dun pobo”, construida con dous textos teatrais de Miguel Gila que son puro esperpento sobre a guerra civil e a posterior ditadura e que foron traducidos e adaptados por Manuel Caramés.
É este o campo de batalla?, é unha das preguntas sobre a que xira o primeiro acto, á que non saben dar reposta nin os dous soldados “inimigos” (Xosé Luis Conde e Juanjo Fernández resolven con moita eficacia os diálogos que protagonizan este acto) nin os paisanos (o rapaz que quere alistarse, a velliña, a muller que vai lavar, o vendedor de globos) que achegan instantes de tenrura e inxenuidade transitando por aquel campo de batalla con horario de apertura. Resulta especialmente tráxica a escena na que unha rapaza ofrece o seu corpo ao soldado a cambio de comida (sobresaínte a interpretación de Carme Hernández) unha situación onde a tensión dramática ocupa sen concesións o lugar da risa. Non hai estupidez máis grande ca guerra, na que todos sofren e que ninguén entende nin sabe que razón ten de ser, nin sequera os estrafalarios oficiais emitindo ordes de matar porque “para iso estamos aquí”.
O segundo acto alude á ditadura, o esperpento sobe un par de chanzos para situarse no pedestal onde aparece o xeneralísimo. Magnífica a xestualidade, a voz e a interpretación que fai Emilio González, quen mantén co secretario (Lalo Santos) uns diálogos para esmendrellarse coa risa, acentuando o carácter grotesco do personaxe que dirixiu este país durante corenta anos. Os procedementos de control social, aculturización, represión e censura do ditador ridículo viñan enfatizarse igualmente coa aparición sobre as táboas dun toureiro, un censor aplicado, un trío flamenco e un verdugo sentimental.
Calquera representación teatral con música en directo ten un plus que o espectador agradece, Antela Roo marca co acordeón as transicións entre unha escena e outra, enfatiza o sentido do texto e introduce os cambios de ánimo con discreción e na medida xusta. Igualmente brillante resulta o “tablao”con guitarrista e dúas folclóricas que cantan e bailan unha copliña orixinal e ben graciosa, facendo subir a comicidade cara ao final deste segundo acto que presenta todo el un ritmo máis trepidante.
Logo de “Pardais e falcóns” representada o ano pasado no Castro, Gargallada presenta de novo un elenco ampliado, sumándolles aos da “alineación titular” (Lalo Santos, Reyes Limia, Manolo González, Álvaro Baños, Carmen Hernández e Aurora Fernández) os nomes de Xosé Lois Conde, Juanjo Fernández, José Manuel G. Borace, Moncho Díaz Macías, Ángel Rodríguez, Emilio González López, Xabier Blanco e Antela Roo. No espazo escénico, sobrio e mínimalista, resalta o vestiario cuarteleiro, o detalle nostálxico do “nicanor” de artesanía local e o colorismo da trangallada folclórica, iluminado coa pulcra corrección que pon Vanesa Yáñez nos seus traballos. Todos eles foron recoñecidos polo público, que abarrotaba o Lauro Olmo, cunha prolongada e sentida ovación.
Mención á parte merece o impecable traballo do director, Manuel Caramés. Non é nada fácil dirixir catorce actores e actrices amadores, con problemas para coincidir nos ensaios e outras debilidades, e levar o grupo a un nivel interpretativo como o que se viu na estrea de “Crónica dun pobo” resulta encomiable e é xusto recoñecer en Caramés un sólido director de escena, sen deixar de ser a alma máter do grupo Gargallada, expresión afortunada e inspirada do teatro e da cultura comarcal.
Texto: Gustavo Docampo.
Fotos: Víctor Santos, agás as dúas primeiras fotos da galería que son cedidas.
